Telefon: +86 512 6670 2819
WhatsApp: +86 13382131678
sahypa_banner

Habarlar

Dopaminiň aňyrsyndaky ylym: beýniňize we özüni alyp barşyňyza nähili täsir edýär

Dopamin beýniniň sylag we lezzet merkezlerinde möhüm rol oýnaýan özüne çekiji neýrotransmitterdir.Köplenç “gowy duýýan” himiki diýlip atlandyrylýan, umumy keýpimize, hyjuwymyza we hatda endikli hereketlerimize täsir edýän dürli fiziologiki we psihologiki proseslerden jogapkärdir. 

Dopamin näme? 

Köplenç "gowy duý" neýrotransmitter diýlip atlandyrylýan dopamin ilkinji gezek 1950-nji ýyllarda şwesiýaly alym Arwid Karlsson tarapyndan açyldy.Monoamin neýrotransmitter hökmünde klassifikasiýa edilýär, bu nerw öýjükleriniň arasynda signallary göterýän himiki habarçydyr.Dopamin beýniniň birnäçe ýerinde, şol sanda substantia nigra, ventral tegmental meýdançada we beýniniň gipotalamusynda öndürilýär.

Dopaminiň esasy wezipesi neýronlaryň arasynda signallary geçirmek we bedeniň dürli funksiýalaryna täsir etmekdir.Hereketi, emosional jogaplary, hyjuwy, lezzet we sylag duýgularyny sazlamak üçin pikir edilýär.Dopamin, öwrenmek, ýatlamak we üns bermek ýaly dürli akyl proseslerinde möhüm rol oýnaýar.

Dopamin näme?

Dopamin beýniniň sylag ýollaryna goýberilende, lezzet ýa-da kanagatlanma duýgularyny döredýär.

Lezzet we sylag pursatlarynda köp mukdarda dopamin öndürýäris we derejeler gaty pes bolanda özümizi hereketsiz we ejiz duýýarys.

Mundan başga-da, beýniniň sylag ulgamy dopamin bilen berk baglanyşyklydyr.Neýrotransmitterleriň roly lezzet we güýçlenmek duýgularyny ösdürmek, şeýlelik bilen höwes döredýär.Maksatlarymyza ýetmek we sylag gözlemek üçin iteklemek.

Beýninde nähili işleýär?

Dopamin beýniniň köp ýerinde, şol sanda substantia nigra we ventral tegmental meýdançada öndürilýär.Bu ýerler dopamin zawodlary hökmünde hereket edýär we bu neýrotransmitteri beýniniň dürli ýerlerine çykarýar.Dopamin goýberilenden soň, kabul ediji öýjügiň üstünde ýerleşýän belli reseptorlara (dopamin reseptorlary diýilýär) baglanyşýar.

D1-den D5 belgili dopamin reseptorlarynyň bäş görnüşi bar.Her reseptor görnüşi, dopaminiň dürli täsir etmegine mümkinçilik berýän başga bir beýni sebitinde ýerleşýär.Dopamin reseptor bilen baglanyşanda, reseptoryň görnüşine baglylykda kabul ediji öýjügiň işjeňligini tolgundyrýar ýa-da saklaýar.

Beýninde nähili işleýär?

Nigrostriatal ýolda hereketi kadalaşdyrmakda dopamin möhüm rol oýnaýar.Bu ýolda dopamin myşsa işjeňligini dolandyrmaga we utgaşdyrmaga kömek edýär.

Prefrontal korteksde dopamin iş ýadyny sazlamaga kömek edýär, aňymyzda maglumatlary saklamaga we dolandyrmaga mümkinçilik berýär.Şeýle hem üns we karar bermek işlerinde möhüm rol oýnaýar.Prefrontal korteksdäki dopamin derejesindäki deňsizlik, ünsüň giperaktiwliginiň bozulmagy (ADHD) we şizofreniýa ýaly şertler bilen baglanyşykly.

Dopaminiň bölünip çykmagy we kadalaşdyrylmagy, deňagramlylygy saklamak we kadaly işlemegi üpjün etmek üçin beýni tarapyndan berk gözegçilikde saklanýar.Beýleki neýrotransmitterleri we beýni sebitlerini öz içine alýan çylşyrymly seslenme mehanizmleri dopamin derejesini kadalaşdyrýar.

Dopamin ýetmezçiligi: Sebäpler, alamatlar,

Dopamin ýetmezçiliginiň sebäpleri

Dopamin, keýpimizi, höwesimizi, lezzetimizi we sylag ulgamlarymyzy sazlamakda möhüm rol oýnaýan neýrotransmitterdir.Dopamin ýetmezçiligi beýnimizde ýeterlik derejede dopamin ýetmezçiligi ýüze çykanda ýüze çykýar.Muňa goşant goşýan köp faktor bar, şol sanda:

● Genetika: Käbir genetiki üýtgeşiklikler dopamin önümçiligine, işlemegine ýa-da gaýtadan kabul edilmegine täsir edip, käbir adamlary dopamin ýetmezçiligine has köp sezewar edip biler.

Iet Gowy iýmitlenme: Esasy iýmit ýetmezçiligi, esasanam dopamin sintezi üçin zerur bolan diyet, dopamin ýetmezçiligine sebäp bolup biler.Dopamin öndürmek üçin tirozin, fenilalanin, B6 we C witaminleri ýaly iýmitler zerurdyr.

● Hroniki stres: Stresse uzak wagtlap täsir etmek, dopamin önümçiligini saklaýan stres gormony bolan kortizolyň çykmagyna sebäp bolýar.Wagtyň geçmegi bilen bu dowamly stres dopamin ýetmezçiligine sebäp bolup biler.

Ed Oturylyşyk durmuşy: Fiziki işjeňligiň we maşklaryň bolmazlygy, dopaminiň beýnide bölünip çykmagyna we daşalmagyna päsgelçilik döredýär, netijede dopamin derejesi peselýär.

Dopamin we akyl saglygy: Baglanyşygy öwrenmek

Dopamin ýetmezçiliginiň alamatlary

●Depressiýa

●ýadawlyk

●konsentrasiýasynyň bolmazlygy

●Höwesiň bolmazlygy

●Ukusyzlyk we uky bozulmalary

Dopamin we akyl saglygy: Baglanyşygy öwrenmek 

Dopamin nerw öýjükleriniň arasynda signallary göterýän beýnide himiki habarçy ýa-da neýrotransmitterdir.Beýnimiziň dürli funksiýalarynda, şol sanda hereketi, keýpi we emosional jogaplary kadalaşdyrmak, akyl saglygymyzyň möhüm bölegine öwürmekde möhüm rol oýnaýar.Şeýle-de bolsa, dopamin derejesindäki deňsizlik dürli akyl saglygy meselelerine sebäp bolup biler.

●Gözlegler, depressiýa duçar bolan adamlaryň beýniniň käbir ýerlerinde dopamin derejesiniň pes bolup biljekdigini görkezýär, bu bolsa gündelik işlerde höwesiň we lezzetiň peselmegine sebäp bolýar.

●Dopamin derejesiniň deňagramsyzlygy aladalaryň bozulmagyna sebäp bolup biler.Beýniniň käbir ýerlerinde dopamin işjeňliginiň ýokarlanmagy, aladanyň we rahatsyzlygyň ýokarlanmagyna sebäp bolup biler.

●Beýniniň belli sebitlerinde aşa köp dopamin işjeňligi, galýusinasiýa we aldaw ýaly şizofreniýanyň alamatlaryna goşant goşar öýdülýär.

●Neşe serişdeleri we endik ediji häsiýetler köplenç beýnimizdäki dopamin derejesini ýokarlandyrýar we şadyýan we peýdaly duýgulary döredýär.Wagtyň geçmegi bilen beýni bu maddalara ýa-da dopamin goýbermek üçin garaşly bolýar we endik siklini döredýär.

Dopamini tebigy ýagdaýda güýçlendirmek: 5 täsirli strategiýa

 

Goşmaça tirozin iýmitleri

Dopamin ýetmezçiligi bolan adamlar üçin tirozin iýmitlerini iýmek gaty möhümdir

Tirozin beýnide dopamin öndürmegiň esasy bölegi bolan aminokislotadyr.Tirozine baý iýmitleri iýmek, bedeni dopamin öndürmek üçin zerur bolan deslapky şertler bilen üpjün edýär, şeýlelik bilen akyl funksiýamyzy, höweslendirişimizi we emosional durnuklylygymyzy ýokarlandyrýar.

Tirozine baý iýmitler bar

● Badam:Bu ýokumly dykyz hozlar, beýleki zerur witaminler we minerallar ýaly tiroziniň ajaýyp çeşmesidir.

Oc Awokado:Awokados sagdyn ýaglary bilen tanalýar we köp mukdarda tirozin bilen üpjün edýär.Mundan başga-da, beýniniň saglygyna we keýpini kadalaşdyrmaga kömek edýän K witamini we folat ýaly beýleki peýdaly iýmitleri öz içine alýar.

Ick Towuk we hindi towugy:Towuk we hindi ýaly ýukajyk guş etlerinde tirozin köp.

● Banan:Banan tagamly we amatly nahar bolmakdan başga-da, tirozine baýdyr.Mundan başga-da, olarda bagt we abadançylyk duýgularyny ösdürmek üçin dopamin bilen sinergistiki işleýän başga bir neýrotransmitter serotonin bar.

Uts Nokatlar we tohumlar:Kädi tohumy ýaly ownuk tohumlar diňe bir tiroziniň uly çeşmesi bolman, eýsem antioksidantlaryň, sagdyn ýaglaryň we minerallaryň baý çeşmesini hem üpjün edýär.

● Balyk:Sogan, maker, sardina ýaly ýagly balyklar diňe bir omega-3 ýag kislotalarynyň ajaýyp çeşmesi bolman, eýsem tirozini hem üpjün edýär.

Tirozini kabul etmek arkaly dopamin derejesini ýokarlandyrmak üçin mikroelementlere baý deňagramly iýmit iýmeli.

Goşmaça tirozin iýmitleri

Ougheterlik uky

Dopamini kadalaşdyrmak ýaly beýniniň dogry işlemegi üçin ýeterlik uky zerurdyr.

Sleepatanymyzda beýnimiz REM (gözüň çalt hereketi) uky we gözüň çalt däl ukusy ýaly dürli etaplardan geçýär.Bu etaplar, dopamin ýaly neýrotransmitterleri dikeltmek we doldurmak ýaly dürli fiziologiki prosesler üçin möhümdir.

Gözlegler, ukusyzlyk beýniniň dopamin derejesiniň peselmegine sebäp bolup biljekdigini görkezýär.Ukusyzlyk, depressiýa we alada ýaly keýpiň bozulmagyna sebäp bolup biljek dopamin ýaly neýrotransmitterleriň näzik deňagramlylygyny bozýar.

Beýleki tarapdan, ýeterlik uky almak, iň oňat dopamin derejesini saklamaga kömek edip biler.Gowy uklanymyzda beýnimizde dopamin derejesini dikeltmek mümkinçiligi bar, bu bolsa keýpiňi gowulaşdyrmaga we umumy aň-bilim işine mümkinçilik berýär.

Sözümiň ahyrynda beýnide optimal dopamin derejesini saklamak üçin ýeterlik uky almak möhümdir.Ukyňyzy ileri tutup, ýeterlik dynç alýandygyňyza göz ýetirip, beýniniň umumy saglygyny we abadançylygyny goldap bilersiňiz.

Maşk

Maşk beýnide dopamin derejesini ýokarlandyrýandygy görkezildi we maşk edeniňizde beýnide dopaminiň bölünip çykmagyna sebäp bolýar, netijede şadyýanlyk we kanagatlanma duýgusy döreýär.

Dopamin derejesini ýokarlandyrmakdan başga-da, maşklar serotonin we endorfinler ýaly beýleki peýdaly neýrohimiýa önümçiligini ösdürip biler, bu bolsa akyl saglygyna oňyn täsir eder.

Maşk

Akyldarlyk we oýlanmak bilen meşgullan

Stress we aladalar dopamin derejesini peseldýär, şonuň üçin gündelik durmuşyňyzda asudalyk we rahatlyk duýgusyny ösdürmek möhümdir.Akyldarlyk we oýlanmak bize ýetmäge kömek edip biljek güýçli gurallardyr.Akyldarlyk amallary üçin yzygiderli wagt aýyrmak biziň ünsümizi häzirki pursata getirip biler, stressi azaldyp, oňyn pikirlenmäni ösdürip biler.Meditasiýa bilen meşgullanmak, beýnimizdäki dopamin reseptorlarynyň dykyzlygyny ýokarlandyrýandygyny görkezdi, bu keýpiň kadalaşmagyny gowulandyrýar we şatlyk we kanagat duýgularyny ýokarlandyrýar.

Goşundylary ulanyň

Dopamin goşundylary ýok bolsa-da, häzirki wagtda dopamin derejesini ýokarlandyrmaga kömek edip biljek käbir goşundylar bar.

● L-tirozin

L-tirozin aminokislotadyr we dopaminiň başlangyjydyr.Biliş ukybyny güýçlendirýän, ýadyny gowulandyrýan we hyjuwy ýokarlandyrýan dopamin sintezini ösdürmäge kömek edýär.L-tirozin köplenç beloklara baý iýmitlerde bolýar we goşundylar dopamin derejesini ýokarlandyrmak isleýänler üçin goşmaça peýdalary berip biler.

● Curcumin

Curcumin zerdejikdäki işjeň birleşme bolup, saglyga birnäçe peýdasy bar.Soňky gözlegler, curkuminiň dopamin derejesini ýokarlandyryp we newroprotektiki täsirleri berip biljekdigini görkezýär.Bellemeli zatlaryň biriJ-147zerdeçiniň işjeň düzümi bolan curkuminden alynýar.Curcuminden tapawutlylykda, gan-beýni barýerini örän üstünlikli geçýär we alada derejesini has gowulaşdyryp biler.Zerdejik ýa-da goşundylar arkaly curkumini yzygiderli iýmek beýniniň umumy saglygyny ýokarlandyryp, dopamin işini optimizirlemäge kömek edip biler.

6 B6 witamini

B6 witamini levodopanyň dopamine öwrülmeginde möhüm rol oýnaýar we ony dopamin sintezi üçin möhüm iýmit edýär.Beýniniň saglygyny we neýrotransmitteriň dogry işlemegini goldaýar.Nohut, balyk we banan ýaly B6 witamine baý iýmitleri iýmek ýa-da B witamini goşmak sagdyn dopamin derejesini saklamaga kömek edip biler.

● Gök çaý

Gök çaý beýnide dopamin derejesini ýokarlandyrýan L-teanin atly aminokislotany öz içine alýar.Gök çaýy yzygiderli iýmek diňe bir serginlediji bolman, dynç almagy, konsentrasiýany gowulaşdyryp we umumy bilim işini gowulaşdyryp biler.

 

S: Dopamin derejesini kadalaşdyrmak üçin derman ulanyp bolarmy?
J: Hawa, dopamin agonistleri ýa-da dopamin gaýtadan kabul ediş ingibitorlary ýaly käbir dermanlar, dopamin disregulýasiýasy bilen baglanyşykly şertleri bejermek üçin ulanylýar.Bu dermanlar beýnimizdäki dopamin deňagramlylygyny dikeltmäge we Parkinson keseli ýa-da depressiýa ýaly ýagdaýlar bilen baglanyşykly alamatlary ýeňilleşdirip biler.

S: Sagdyn dopamin deňagramlylygyny nädip saklap bolar?
J: Sagdyn durmuş ýörelgesini saklamak, şol sanda yzygiderli maşk etmek, ýokumly iýmitlenmek, ýeterlik uky we stres dolandyryşy dopaminleriň optimal kadalaşdyrylmagyna goşant goşup biler.Lezzetli işler bilen meşgullanmak, ýetip boljak maksatlary kesgitlemek we seresaplylyk bilen meşgullanmak sagdyn dopamin deňagramlylygyny saklamaga kömek edip biler.

Düşündiriş: Bu makala diňe maglumat maksatly we lukmançylyk maslahaty hasaplanmaly däldir.Goşundylary ulanmazdan ýa-da saglyk düzgüniňizi üýtgetmezden ozal hemişe saglyk hünärmenine ýüz tutuň.

Iş wagty: 15-2023-nji sentýabr